Cultuurhistorie en nostalgie
In Museum Collectie Brands kom je de meest uiteenlopende voorwerpen tegen. Van unieke eeuwenoude stukken tot meer alledaagse gebruiksvoorwerpen. Een kleine greep uit de collectie: middeleeuws monnikenwerk, Duits noodgeld, serviezen, gereedschappen van veenarbeiders uit de vorige eeuw, maar ook diverse voorwerpen omtrent dood en rouw.
Niet alle voorwerpen lijken in eerste instantie even bijzonder of kostbaar, maar als je verder kijkt, naar de schoonheid der dingen, zoals museumgrondlegger Jans Brands dat als geen ander kon, dan gaan de voorwerpen leven. Dan zie je het vakmanschap van de maker, de sporen van al die handen die het ooit hebben vastgehouden en ga je de verhalen achter de voorwerpen zien. Zij schetsen een tijdsbeeld, het leven van mensen.
Precies dát is waar het bij Museum Collectie Brands allemaal om draait. Al die verschillende voorwerpen uit uiteenlopende tijden, uit Drenthe en van over heel de wereld, dragen allemaal een verhaal met zich mee. Soms een beetje vreemd, soms wonderbaarlijk, en soms ook heel herkenbaar.
Nieuwsgierig geworden? Bekijk hier de minidocumentaire van MuseumTV uit 2018:
Benieuwd hoe anderen ons museum ervaren? Lees hier de uitkomsten
van de museumtest van het Dagblad van het Noorden (08-08-2020).
Thema’s van de collectie
De omvangrijke collectie van Jans Brands is ondergebracht in 14 thema’s.
Deze thema’s komen afwisselend in het museum aan bod.
- Drentse geschiedenis
- Geschiedenis van Nederland
- Tweede Wereldoorlog
- Theologie en kerkgeschiedenis
- Begrafenisrituelen
- Recht en wet
- Almanakken
- Letterkunde en taalwetenschap
- Oude handschriften en drukwerken
- Metrologie
- Archeologie
- Munten en penningen
- Historische voorwerpen
- Industrieel erfgoed
Janny Jalving zaal
In deze nieuw ingerichte museumzaal vind je een thema-gerichte uitstalling van de museale collectie. Hierbij zijn Drenthe en kunst terugkerende onderwerpen. Een bezoek aan de Janny Jalving zaal is een ontdekkingstocht, want er zijn vele laden te vinden die jij open mag maken. Niet zelden zal je versteld staan van wat je daar allemaal aantreft. Uniek is dat bij elk thema een selectie aan boeken is uitgestald die de geïnteresseerde bezoeker in kan zien. Wie de museumzaal betreedt kan ook het rariteitenkabinet niet ontgaan. In deze enorme kast worden allerhande historische en soms opmerkelijke voorwerpen getoond. Tot slot bevindt zich in de Janny Jalving zaal een expositieruimte voor wisseltentoonstellingen. Op dit moment zie je er diverse keramische voorwerpen.
Door heel de zaal hangen schilderijen van de Drentse schilderes Janny Jalving (1923 – heden). Zij staat bekend om haar schilderijen van landschappen en boerderijen. Gedurende haar leven schilderde ze honderden schilderijen. In 2019 ontving Museum Collectie Brands een schenking van 600 tot 700 aquarellen, tekeningen, pentekeningen, landschappen, portretten en stillevens uit het oeuvre van Janny Jalving. Als blijk van waardering voor deze uitzonderlijke is de museumzaal naar haar vernoemd.
Een andere kunstenaar wiens werk in de Janny Jalving zaal is te bewonderen, is Jan Dekkers (1919 – 1997). Hij was een veelzijdig kunstenaar die zich bezighield met keramiek, glas-in-lood, beelden, schilderijen en tekeningen. Diverse van zijn werken maken sinds 2019 deel uit van de collectie van het museum. Tot besluit kunnen in de museumzaal drukwerken van expressionistisch kunstenaar H.N. Werkman (1882 – 1945) worden bewonderd. Werkman maakte deel uit van de Groninger kunstbeweging De Ploeg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam zijn leven vroegtijdig ten einde toen hij door de bezetter werd gefusilleerd. Dit was slechts enkele dagen voor de bevrijding van Groningen.
Dit project is mede mogelijk gemaakt door:
Pronkstukken van de collectie
Het leenmannenregister van
de bisschop van Utrecht
(status quo najaar 1379)
Registrum feodalium bornorum
Ecclesie Traiectensis
Het leenmannenregister is het absolute topstuk van Museum Collectie Brands. Het betreft een bijzonder stukje Nederlandse geschiedenis. In dit register staan namelijk alle leenmannen van de Rooms-Katholieke bisschop van Utrecht, Floris van Wevelinchoven (bisschop van 1379 tot 1393), in het Oversticht (Drenthe, Overijssel en de stad Groningen) geregistreerd.
Leenmannen kregen gronden, goederen en bepaalde rechten in bruikleen van de kerk. Hieruit verkregen zij ook inkomsten. Als tegenprestatie zworen zij de bisschop hun trouw en oefenden zij rechterlijke, bestuurlijke en militaire taken uit.
Naast dit exemplaar bestaat nog een tweede exemplaar welke zich in het Utrechts Archief bevindt. Echter is deze incompleet en indertijd actief bijgehouden. Wanneer een leenman werd opgevolgd door een nieuwe leenman, werd de oude naam vervangen – doorgehaald of uit het perkament gekrast – door de nieuwe. Ook werden er aanvullende aantekeningen gemaakt. Wat het exemplaar van Museum Collectie Brands zo uniek maakt, is dat hierin nauwelijks wijzigingen zijn doorgevoerd en de namen van de originele leenmannen te vinden zijn. Men spreekt daarom ook wel van een netexemplaar.
De omslag van het register is uit varkensleer vervaardigd, de 164 pagina’s zijn van perkament (dierenhuid). Het schrift is in Oudnederlands opgesteld en maakt zelfs al vermelding van Emmen ~ Empne. De lijst beschrijf de situatie in het najaar van 1379, maar is vermoedelijk eind 1380 vervaardigd. Jans Brands wist het leenmannenregister bij een veilig ‘op de kop te tikken’, omdat hij in tegenstelling tot anderen inzag dat hij met een uniek stukje historie van doen had.